Jeden król, cztery żony

Król Władysław II Jagiełło czterokrotnie brał ślub. Tylko jedna jego wybranka w chwili zawarcia małżeństwa miała 45 lat. Pozostałe żony były o wiele młodsze, zaledwie kilkunastoletnie

Obradujący w 1384 roku w Radomsku Sejm po śmierci Ludwika Andegaweńskiego królową obwołał jego córkę Jadwigę. Była to dziwna sytuacja. Do tego czasu na polskim tronie zasiadali wyłącznie mężczyźni. Polscy panowie postanowili jak najszybciej wydać Jadwigę za mąż. 

Szlachta chciała związać Polskę z Litwą i w związku z tym ofiarowała polską koronę wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle, który miał przyjąć chrzest wraz ze swoim państwem (unia w Krewie 14 sierpnia 1385). Litwin przybył do Krakowa, gdzie 15 lutego 1386 przyjął naszą wiarę. Trzy dni później Jadwiga i Jagiełło uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze na Wawelu. Niestety, królowa zmarła 17 lipca 1399 na gorączkę połogową po urodzeniu córki.

Jagiełło nie był długo wdowcem. Już pod koniec 1400 roku do Celje (miasto w dzisiejszej Słowenii) udało się poselstwo polskie. Panowie przybyli z rozkazu króla Władysława II Jagiełły w celu zawarcia z hrabią Celje Hermanem wstępnego układu małżeńskiego między jego córką Anną a polskim monarchą. Według tradycji, już umierająca Jadwiga Andegaweńska wyraziła życzenie, by Anna została jej następczynią na tronie polskim. W 1401 roku papież Bonifacy IX udzielił dyspensy przyszłym małżonkom. Zgoda głowy Kościoła była potrzebna, ponieważ Anna była w trzecim stopniu spokrewniona z Jadwigą.

16 lipca 1401 Anna przybyła do Krakowa. Królewski ślub odbył się na początku 1402 roku w katedrze. Dzięki temu małżeństwu król Polski wzmacniał swoje stanowisko w Koronie, żeniąc się z Piastówną po kądzieli.

W 1415 roku monarchini zachorowała. Zmarła 20 lub 21 marca 1416 roku Krakowie. Została pochowana na Wawelu. Osierociła córkę Jadwigę. 

Gdy jeszcze trwała żałoba, zaczęto obmyślać plany kolejnego królewskiego ożenku. Władysławowi bardzo do gustu przypadła wdowa po kasztelanie nakielskim Wincentym Granowskim - Elżbieta. 2 maja 1417 rok w Sanoku po raz trzeci stanął na ślubnym kobiercu. Wiele osób miało Jagielle za złe to małżeństwo. Głównym argumentem był wiek nowej królowej – 45 lat i nikłe szanse na urodzenie męskiego potomka, poza tym była już wcześniej kilkakrotnie mężatką. 

Dwa lata po ślubie u Elżbiety zaczęły ujawniać się objawy gruźlicy, na którą umarła w 1420 roku w Krakowie. Po dwustu latach szczątki królowej usunięto, aby przygotować miejsce na pochówek Stefana Batorego. Nie wiadomo, gdzie je przeniesiono.

Władysław II Jagiełło zimą z 1420 na 1421 rok odwiedził Druck na Białorusi. Tam poznał bądź odnowił znajomość z córkami Andrzeja Holszańskiego: Wasylisą i Sonką. Według historyków, rozważał na początku możliwość poślubienia starszej Wasylisy, jednak uznał, że młodsza jest „zacniejsza”. Jak podaje ówczesne polskie źródło, zwane „Dopełnieniem szamotulskim”, króla do tego związku motywował ówczesny pogląd medyczny według którego stary mężczyzna i młoda kobieta mogą spodziewać się licznego potomstwa.

Orędownikiem tego związku był Semen Drucki, bratanek króla i wuj dziewczyny. Do poślubienia Sonki namawiał Jagiełłę także brat stryjeczny, Witold, spowinowacony z nią. Jagiełło zwrócił się do Witolda z prośbą o uzyskanie zgody na ślub. Jak podaje źródło historyczne, miał powiedzieć: „Miałem trzy żony, dwie Laszki i jedną Niemkę, a teraz proszę cię, wyjednaj mi u kniazia Semena jego młodszą siostrzenicę Zofię, żebym ją pojął za żonę z pokolenia ruskiego, aby Bóg dał mi potomstwo”. 

Ze względu na ówczesne zwyczaje, nie można było wydać córki młodszej przed starszą, dlatego Wasylisę szybko poślubiono Iwanowi, księciu na Bielsku, jednemu z licznych bratanków Jagiełły. Sonka na początku 1422 roku w Nowogródku przyjęła chrzest w obrządku katolickim i otrzymała imię Zofia. W tym samym roku odbył się ślub.

Między małżonkami istniała spora różnica wieku. Sonka miała około 17 lat, a Władysław 60– 70 lat. 

W 1424 roku przyszedł na świat pierwszy męski potomek Jagiełły – Władysław. Trzy lata później królowa została oskarżona o niewierność małżeńską. Uwięzione i poddane torturom dwórki zarzuciły jej zdradę z Hińczą z Rogowa, synem podskarbiego Jagiełły, a także z innymi (wymieniły sześciu). Władysław II Jagiełło postawił żonę przed sądem. Sędziami byli Witold Jan Tarnowski, wojewoda krakowski, Mikołaj Kurozwęcki, wojewoda sandomierski, kasztelan krakowski i Zbigniew Oleśnicki. Już po urodzeniu trzeciego syna (Kazimierza IV Jagiellończyka) królowa złożyła przysięgę oczyszczającą. W sprawę rzekomej niewierności królowej zamieszany był zakon krzyżacki. Książę Witold w liście z 1430 roku do wielkiego mistrza Pawła von Russdorffa pisał, że Jan Stamberski, komtur toruński, w imieniu wielkiego mistrza miał poinformować Jagiełłę, jakoby to wielki książę litewski rozgłaszał plotki o nieślubnym pochodzeniu synów Zofii Holszańskiej.

Zofia zachorowała latem 1461 roku. Jak podaje Jan Długosz, dostała febry z powodu przejedzenia się melonami. Sądząc, że organizm sam przezwycięży chorobę, odmówiła przyjmowania lekarstw. Stan zdrowia królowej jednak się pogorszył. Zmarła 21 września 1461 roku na Wawelu. 

opr. Szymon Wiśniewski