Majątek nie dla rodziny?

Pan Krzysztof stracił ojca, gdy był nastolatkiem. Babcia pana Krzysztofa - Janina, która miała dwoje dzieci – Marię i Jana, niedawno zmarła. Okazało się, ku zdumieniu rodziny, że przepisała dom i działkę na rzecz instytucji religijnej. Czy w takiej sytuacji pan Krzysztof ma jakiekolwiek prawo do tego majątku?

Często zdarza się, że nasi najbliżsi za życia chcą sprecyzować swoją wolę i rozporządzić swoim majątkiem. W tym celu sporządzają testament, w którym decydują, co chcą komu przekazać po swojej śmierci. Niejednokrotnie pozostając w konflikcie z rodziną, zapisują wszystko znajomym, opiekunce czy też instytucji. Tak jak w naszym kazusie. Babcia zapisała cały majątek instytucji religijnej. Niewątpliwie podejmując taką decyzję pokrzywdziła swoich najbliższych, którym trudno pogodzić się z faktem, że pominęła ich w testamencie. Nie wiemy czy rodzina zajmowała się babcią, czy się nią opiekowała. Nie zmienia to jednak faktu, że niezależnie od tego, jakie relacje łączyły babcię z rodziną, to z mocy prawa, ze względu na pokrewieństwo, najbliższym należy się część majątku. Chyba że pani Janina w testamencie kogoś wydziedziczyła. Musiałaby mieć jednak ku temu konkretne i poważne powody, które ściśle określa kodeks cywilny (np. uporczywe nie dopełnianie względem zmarłego obowiązków rodzinnych czy też dopuszczenie się umyślnego przestępstwa). W opisywanym przykładzie takich podstaw nie było. Dlatego też zarówno dzieci jak i wnuk, pan Krzysztof, mają prawo do żądania zachowku po pani Janinie od instytucji religijnej. 

Czym zatem jest zachowek? Jak go uzyskać? I ile komu się należy?

Zachowek jest formą ochrony interesów osób najbliższych zmarłemu. W opisywanym przykładzie mamy właśnie do czynienia z taką sytuacją, kiedy to cały majątek trafić ma do instytucji religijnej, a nie do rodziny. Uprawnionymi do zachowku są rodzice, małżonek, dzieci, wnuki i prawnuki – czyli w naszym kazusie – pan Krzysztof, Maria i Jan. 

Kwestia prawidłowego wyliczenia wysokość zachowku jest bardzo skomplikowana i warto pozostawić to prawnikowi. Co do zasady jednak stanowi ona połowę wartości udziału spadkowego, jaki przypadałby osobie uprawnionej, kiedy zmarły nie zostawiłby testamentu, czyli doszłoby do tzw. dziedziczenia ustawowego. Dwie trzecie tej wartości otrzyma osoba, która jest małoletnia albo trwale niezdolna do pracy. Pan Krzysztof może więc liczyć na połowę tej wartości, gdyż zakładamy, że jest dorosły i zdrowy. Przyjmijmy, że majątek pani Janiny oszacowano na 300 tysięcy złotych. Gdyby pani Janina nie zostawiła testamentu, każde z nich otrzymałoby 1/3 wartości spadku, czyli po 100 tysięcy złotych. Jednak skoro pani Janina inaczej sprecyzowała swoją wolę, wówczas dzieci i wnuk mogą liczyć na połowę tej kwoty, czyli na 50 tysięcy złotych, tytułem zachowku. 
Dlatego też pan Krzysztof, aby uzyskać należne mu pieniądze, powinien skierować do sądu pozew o zapłatę należnego mu zachowku od instytucji religijnej. Pamiętać musi jednak, żeby zrobić to w terminie pięciu lat od ogłoszenia testamentu, gdyż po tym terminie dojdzie do przedawnienia roszczenia. 
 
adw. Anna Koźmińska
Facebook