Jak bezpiecznie funkcjonować w cyfrowym świecie?

Zgubienie, kradzież dokumentu lub wyciek danych osobowych mają często przykre następstwa. Jak reagować w takich sytuacjach, podpowiada Poradnik Fundacji AVLab dla Cyberbezpieczeństwa.

W ostatnich latach wiele osób miało w swoim najbliższym otoczeniu poszkodowanych wskutek utraty osobistych dokumentów tożsamości. Niby nic wielkiego, dopóki nie odezwały się firmy windykacyjne, domagające się natychmiastowej spłaty długów zaciągniętych w imieniu ludzi niespodziewających się takiego zwrotu sytuacji. Człowiek, któremu skradziono dowód osobisty, dowiedział się po kilku tygodniach, że jest właścicielem najnowszej wersji mercedesa, a zaległości w spłatach zaciągniętego długu sięgają horrendalnych kwot wraz z odsetkami. Pomimo wszelkich działań zabezpieczających, unieważniających skradzione dokumenty, zgłaszali się do niego kolejni windykatorzy, podnoszący sprawę braku spłaty rat za kolejną limuzynę. Teksty znajomych, że na biednego nie trafiło, były zabawne tylko dla najbliższego otoczenia, mniej śmieszne dla adresata niewybrednych żartów.

Jak można uchronić się przed takimi nieciekawymi sytuacjami? Jeśli Twoja „cyfrowa tożsamość” została skradziona to powinieneś to zgłosić: na policję, do banku, do urzędu gminy, do administratora danych osobowych, do Urzędu Ochrony Danych osobowych (UODO), korzystając we wszystkich możliwych przypadkach z profilu zaufanego.

Cyfrową tożsamość można tłumaczyć jako przeniesienie danych osobowych do internetu. Może to być dowód osobisty, prawo jazdy lub inny dokument akceptowany przez polskie urzędy i instytucje. To także dane biometryczne: odciski palców w postaci cyfrowej, zeskanowana tęczówka oka, geometria twarzy – używane do weryfikacji tożsamości, autoryzacji dostępu do systemów informatycznych albo identyfikacji obywatela.

Jeśli wyciekły dane osobowe albo numer PESEL wskutek zgubienia, kradzieży dowodu osobistego albo w wyniku cyberataku na organ państwowy lub prywatną instytucję należy zgłosić sprawę na policję. Przyjęcie sprawy przez dyżurującego policjanta automatycznie unieważni dowód z dniem zgłoszenia. Jeżeli ktoś wziął pożyczkę, posługując się Twoimi danymi, należy zawiadomić dodatkowo bank, firmę pożyczkową lub operatora komórkowego, u którego posłużono się danymi w celu podpisania umowy.

Utratę dokumentu tożsamości (kradzież, zgubienie) należy zgłosić w dowolnym banki, nawet jeśli nie ma się konta w tym oddziale. Wymiana informacji pomiędzy organami państwowymi nie zawsze jest skuteczna, dlatego oprócz policji warto zastrzec dokument przed nieuprawnionym użyciem i próbą wykorzystania danych osobowych. Zastrzeżenie dowodu osobistego przez profil zaufany można zrobić szybko i bez wychodzenia z domu, więc wskazane jest skorzystać i z tej opcji. Trzeba się zgłosić do odpowiedniego regionalnie urzędu, żeby wyrobić nowy dokument (dowód osobisty, paszport).

Warto zapisywać wszystkie dowody zgłaszania sprawy na policję oraz w urzędach. Będzie to pomocne w postępowaniu przed sądem, zwłaszcza w sprawach dotyczących szkód majątkowych. Jak można się zabezpieczyć przed wyciekiem danych, które powierzyliśmy komukolwiek z różnych względów? (Brak wpływu na sposób ich przetwarzania i zabezpieczenia przed kradzieżą).

Przed faktem wycieku danych albo już niestety po ich ujawnieniu możemy założyć konto w systemie informacji kredytowej oraz wykupić Alert BIK. Dzięki alertowi SMS dowiadujemy się od razu o każdej próbie wyłudzenia kredytu na nasze dane i opóźnieniach w spłacie kredytu i innych zobowiązaniach. Inną możliwością jest wykupienie pakietu w usługach chroniących PESEL, które powiadamiają o wszystkich działaniach z użyciem tego indywidualnego numeru.

W każdym przypadku przekazania swoich danych osobowych należy pamiętać, że są one chronione prawem. Wskutek ich wykradzenia, czy przekazania niezgodnego z prawem możemy żądać wyjaśnień od administratora i w takim wypadku powinniśmy zachować całą korespondencję z adresatem, jak również wszystkie komunikaty publiczne, które zostały wydane w związku z wyciekiem danych na potrzeby złożenia skargi do PUODO (prezes urzędu ochrony danych osobowych). Oczywiście jest wskazane zachować kopię zgłoszenia sprawy na policję bądź dochodzenia roszczeń na drodze cywilnej.

Jeżeli z jakiegoś powodu mamy obawy, że mogły wyciec nasze dane, w powiązaniu z adresem e-mail, można to sprawdzić na różnych stronach firm zajmujących się zabezpieczeniem danych osobowych. Ostrożności nigdy za wiele, a prób wyłudzenia danych osobowych jest coraz więcej i to każdego dnia.

B. Walas, fot. ilustracyjne