Syreny zawyły na pamiątkę Godziny W

1 sierpnia punktualnie o godzinie 17.00 w całym kraju zawyły syreny alarmowe, aby upamiętnić kolejną rocznicę wybuchu powstania warszawskiego. Nie inaczej było także w Wąbrzeźnie

Delegacje miejskich oraz powiatowych władz samorządowych złożyły wiązanki kwiatów przy obelisku, poświęconym żołnierzom Armii Krajowej. Honorową wartę przy nim pełnili najmłodsi harcerze. Hołd bohaterom walczącym o odzyskanie niepodległości i suwerenności oddali też wąbrzescy strażacy w Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej. Obecnie minęło już 79 lat od rozpoczęcia największej akcji zbrojnej polskiego podziemia w okupowanej przez Niemców Europie, jednak pamięć o jednym z najtragiczniejszych momentów II wojny światowej musi trwać.

Powstanie bez szans na zwycięstwo?

Do dzisiaj trwają dyskusje historyków czy wybuch powstania był słuszną decyzją? Nie ujmując nic bohaterstwu jego uczestników oraz doceniając najwyższą ofiarę, jaką ponieśli, współczesne oceny bywają także krytyczne wobec decyzji dowództwa Armii Krajowej. Krytycy zwracają uwagę, że powstańcy byli bardzo słabo uzbrojeni i nie mieli szans na militarne zwycięstwo, ponadto w wyniku walk Warszawa została niemal doszczętnie zniszczona przez Niemców. W sporach nie brakuje też podtekstów politycznych. Jednak niezależnie od tej oceny, powstanie warszawskie jest jednym z najważniejszych wydarzeń naszej najnowszej historii.

Warszawskie dzieci pójdziemy w bój…

Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku o godz. 17.00. Formalnie siły powstańcze były znaczące. Do walki stanęło około 50 tys. powstańców Armii Krajowej, zorganizowanych w Zgrupowania, obejmujące bataliony i inne formacje zbrojne oraz niewielka liczba innych organizacji podziemnych, w tym prokomunistycznej Armii Ludowej. Niestety, powstańcy byli bardzo słabo uzbrojeni. Trudności w dotarciu do zakonspirowanych magazynów broni spowodowały, że w momencie wybuchu Powstania żołnierze dysponowali zaledwie 40% i tak skromnych zasobów broni oraz amunicji. Wg udokumentowanych źródeł polscy żołnierze mieli do dyspozycji: 1.000 karabinów zwykłych; 300 pistoletów maszynowych; 60 ręcznych karabinów maszynowych; 7 ciężkich karabinów maszynowych; 35 karabinów przeciwpancernych i Piatów (granatników); 1.700 pistoletów zwykłych; 25.000 granatów.

Zapasy amunicji były przewidziane na kilkudniową walkę. Oznaczało to w praktyce, że uzbrojony był tylko co dziesiąty powstaniec. Pozostali mogli liczyć na broń zdobyczną lub przejętą po poległych kolegach. Przeciwnik, w łącznej sile około 50.000 niemieckich żołnierzy, żandarmów, policjantów oraz rosyjskich i azjatyckich renegatów dysponował miażdżącą przewagą uzbrojenia. Do dyspozycji miał czołgi, samoloty, pociągi pancerne, artylerię, miotacze min, dużą ilość broni maszynowej.

Przewidziane na kilka dni Powstanie trwało w rezultacie 63 dni, będąc największym tego typu zrywem wolnościowym w historii II wojny światowej. Mimo ogromnej przewagi militarnej, wojska niemieckie poniosły ogromne, blisko 50% straty: 10.000 poległych, 7.000 zaginionych, 9.000 rannych. Powstanie było przez nich porównywane z bitwą o Stalingrad.
W powstaniu poległo około 18 tys. powstańców i około 150 tys. ludności cywilnej (niektóre źródła mówią o 200 tys. ofiar cywilnych – red.). Tysiące osób zostało rannych. Około 650 tys. ludności cywilnej zostało wywiezionych z Warszawy do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stamtąd 150 tys. do przymusowej pracy w Niemczech, zaś 50 tys. do obozów koncentracyjnych (źródło: Stowarzyszenie Pamięci Powstania Warszawskiego 1944).

Wąbrzeźnianie w powstaniu

Wśród powstańców byli również ludzie związani z Wąbrzeźnem. To: Zofia Wojnowska, Irena Dyniewicz-Tadajewska, Aleksander Dąmbski, Michał Gradowski oraz Leszek Działowski.

Przypomnijmy, iż obelisk przy ul. Górnej został poświęcony wszystkim żołnierzom Armii Krajowej. Widnieją na nim nazwiska osób, których korzenie związane są z naszym miastem – kpt. Jadwiga Łojewska – Stempniewiczowa oraz por. Zygmunt Koźlikowski. Obelisk został odsłonięty w 1997 roku i od tego czasu, każdego pierwszego dnia sierpnia, oficjalne delegacje składają przy nim okolicznościowe wiązanki kwiatów.

(krzan), fot. (UM Wąbrzeźno)