Żywot Jana Kochanowskiego poezją tkany

8 września 2025 roku w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Wąbrzeźnie odbyło się XIV Narodowe Czytanie – ogólnopolska akcja objęta patronatem pary prezydenckiej.

Już od soboty 6 września (Narodowe Czytanie w Ogrodzie Saskim w Warszawie) w całym kraju rozbrzmiewały słowa Jana Kochanowskiego, a w Wąbrzeźnie poezję mistrza z Czarnolasu przypomniano w formie spektaklu literackiego „Żywot Jana Kochanowskiego poezją tkany”, przygotowanego przez bibliotekarki.

Na scenie wystąpili m.in.: burmistrz Tomasz Zygnarowski, jego zastępca Wojciech Trzciński, wicestarosta Gizela Pijar, przewodnicząca rady miasta Małgorzata Biewald, zastępca przewodniczącej RM Iwona Ciesielska-Dąbrowska, radny Paweł Becker, nauczyciel i artysta Wojciech Góralski, przyjaciółka biblioteki Barbara Marchlewska oraz instruktor biblioteki Agnieszka Błaszak, autorka scenariusza i narratorka. Lektorów – jak co roku – obowiązywał wyjątkowy dress code – tym razem były to odcienie błękitu. „I oto oni… cali na niebiesko” – z uśmiechem skomentowała dyrektor biblioteki Małgorzata Grzybek, witając gości wydarzenia. Wśród uczestników byli uczniowie wszystkich wąbrzeskich szkół, dyrektorzy, nauczyciele oraz mieszkańcy miasta.

„Jakoby rok bez wiosny…”

Scenariusz prowadził publiczność przez kolejne etapy życia Jana Kochanowskiego. Urodzony w 1530 roku w Sycynie, dorastał w licznej rodzinie, gdzie już od dzieciństwa towarzyszyły mu książki i pierwsze próby literackie. Kolejne lata przyniosły naukę w Krakowie, a później w Padwie i Królewcu – ośrodkach renesansowego humanizmu. Tam Kochanowski uczył się języków, filozofii i literatury, utwierdzając się w przekonaniu, że to nie łacina, lecz język ojczysty – polszczyzna – może stać się narzędziem wielkiej poezji.

„O żywocie ludzkim”

Wróciwszy do kraju, poeta rozpoczął karierę dworzanina. Obserwował życie polityczne i dworskie intrygi, które przenikały jego fraszki – lekkie, żartobliwe, a jednocześnie pełne celnych spostrzeżeń o kondycji ludzkiej. „Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy, fraszki to wszystko, cokolwiek czynimy…” – przypominał Kochanowski, a za nim burmistrz Tomasz Zygnarowski, przekonując, że słowa te po dziś dzień nie straciły na aktualności.

„Wsi spokojna, wsi wesoła”

Rozczarowany królewskim dworem, poeta powrócił do Czarnolasu. Tam znalazł swoje miejsce – w cieniu lipy, wśród pól i łąk, w towarzystwie żony Doroty Podlodowskiej i córek. Wtedy powstały pieśni i psalmy, pełne radości z prostego, rodzinnego życia. Z Czarnolasem nierozerwalnie związane są również utwory wychwalające naturę i wiejskie gospodarstwo – obrazy, które do dziś malują ideał życia bliskiego ziemi i codziennej pracy.

„Wielkieś mi uczyniła pustki…”

Największym ciosem w życiu poety była śmierć jego ukochanej córeczki Urszulki. Wtedy narodziły się Treny – przejmujący cykl utworów, w których Kochanowski przeszedł drogę od buntu i rozpaczy aż po pogodzenie się z losem. To dzieło, które uczyniło go jednym z najważniejszych poetów europejskich XVI wieku, a jednocześnie ukazało, że ojcowska miłość i żal są ponadczasowe i bliskie każdemu z nas.

Jan Kochanowski zmarł nagle w 1584 roku w Lublinie. Spoczął w Zwoleniu, gdzie do dziś można zobaczyć jego nagrobek.

„Nie mierzi mię biesiada, nie mierżą mię żarty…”

Narodowe Czytanie w Wąbrzeźnie zakończył interaktywny quiz w aplikacji Kahoot, w którym udział wzięło aż 40 uczniów. Organizatorzy postarali się, by wniósł on wraz z elementem rywalizacji również odrobinę humoru i dobrej zabawy. Obok poważnych zagadnień pojawiały się żartobliwe pytania i drobne pułapki, z których uczniowie wychodzili obronną ręką. Odpowiedzi – głównie prawidłowe – padały błyskawicznie, a najlepsi odebrali nagrody przygotowane przez Wydział Promocji UM Wąbrzeźna.

„Nie porzucaj nadzieje…”

Spotkanie w bibliotece było wspólnym świętem słowa, a zwłaszcza hołdem dla polskiej literatury i Mistrza z Czarnolasu, który blisko 500 lat temu pisał: „(…) proszę, niech ze mną za raz me rymy nie giną, ale kiedy ja umrę, ony niechaj słyną”. Właśnie takie wydarzenia jak Narodowe Czytanie są dziś odpowiedzią na ten apel poety – niosą wiedzę o jego życiu i poezji pod współczesne strzechy, w wydaniu dalekim od szkolnego obowiązku, a bliższym wspólnotowej radości, święta i wyjątkowości.

Już dziś wąbrzeska biblioteka zaprasza na Narodowe Czytanie 2026, podczas którego cała Polska sięgnie po arcydramat Adama Mickiewicza – „Dziady”.

(ak), fot. nadesłane/Agnieszka Błaszak