Czy można ustrzec się udaru mózgu?

O tym czy można ustrzec się udaru mózgu, a także co powinno wzbudzić naszą szczególną uwagę, rozmawiamy z neurologopedą Katarzyną Kornacką ze Szkoły Podstawowej nr 2 im. Jana Pawła II w Wąbrzeźnie

– Coraz częściej słyszymy o osobach, które dotyka udar mózgu. Co to jest za schorzenie i czy można go uniknąć lub przynajmniej mu zapobiegać?

– Udar to choroba mózgu, którą charakteryzuje nagłe uszkodzenie tego organu, spowodowane zamknięciem naczynia mózgowego lub jego pęknięciem. Uszkodzenie jest nieodwracalne. Obok nowotworów udar jest jednym z najczęstszych i najgroźniejszych schorzeń. Występuje w całym cywilizowanym świecie. Jeżeli nie kończy się śmiercią, to grozi inwalidztwem w mniejszym lub większym stopniu do końca życia. W Polsce dotyka on ok. 80 tysięcy osób rocznie.

– Czy jest to choroba, która ma jedną postać, czy też spotyka się jej różne odmiany?

– Mówimy o dwóch rodzajach udaru mózgu – pierwszy to udar niedokrwienny, drugi – krwotoczny. Do udaru niedokrwiennego mózgu dochodzi na skutek zamknięcia lub dużego zwężenia naczynia krwionośnego przez zakrzep lub zator. Zamknięcie naczynia krwionośnego uniemożliwia przepływ krwi do kolejnych mniejszych naczyń, co powoduje martwicę części mózgu, która przez to zamknięte naczynie jest odżywiana. Powoduje to dużą niesprawność pacjenta lub nawet śmierć. Osoby zdiagnozowane do 4,5 godziny po zachorowaniu są leczone jednorazowym lekiem, który rozpuszcza zakrzep w naczyniu. To tzw. leczenie trombolityczne. Natomiast udar krwotoczny (potocznie nazywany wylewem) powstaje na skutek pęknięcia naczynia mózgowego i w konsekwencji krew tętnicza w sposób niekontrolowany wylewa się do mózgu, niszczy wszystkie struktury, które napotyka na drodze. W praktyce 90% zachorowań to udary niedokrwienne, a tylko 10% to udary krwotoczne (wylewy).

– Czy są jakieś sygnały, których nie powinniśmy bagatelizować? Np. częste bóle głowy?

– Bardzo ważne jest, aby pamiętać, że zachorowaniu na udar mózgu nie zawsze towarzyszy ból głowy. Natomiast jeżeli już się pojawia, a ponadto zauważamy zaburzenia przytomności, to częściej przy udarze krwotocznym, rzadziej w udarze niedokrwiennym.

– Jakie są przyczyny tej choroby? Kto jest najbardziej narażony?

– Czynniki ryzyka, na które nie mamy wpływu, to m.in. wiek powyżej 55 lat. Nie oznacza to, że młode osoby nie zapadają na udar, ale częstość występowania udarów rośnie z wiekiem. Ponadto płeć. Udar częściej występuje u mężczyzn. Duże znaczenia mają też czynniki genetyczne. Z kolei czynniki ryzyka, na które mamy wpływ (pośredni lub bezpośredni) to nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, wysoki poziom cholesterolu, choroby serca (migotanie przedsionków, wady serca), choroby naczyń (zwłaszcza zaawansowana miażdżyca), palenie papierosów, otyłość lub duża nadwaga, nadużywanie alkoholu. Nadciśnienie i cukrzycę należy oczywiście leczyć, pewien wpływ mamy także na poziom cholesterolu. Jeśli chodzi o planie papierosów czy otyłość, to na te czynniki możemy wpłynąć bezpośrednio. Pamiętajmy, że najważniejszym i najczęstszym czynnikiem ryzyka udaru mózgu jest nadciśnienie tętnicze. 

– Jak rozpoznać wystąpienie udaru?

– Udar to objaw atakujący naczynia krwionośne w mózgu. Wczesne jego wykrycie jest niezbędne, aby zapobiec śmierci oraz poważnym konsekwencjom. Niestety, udar grozi każdemu z nas, bez względu na wiek. Dlatego też to takie ważne, aby umieć szybko rozpoznać sygnały świadczące o udarze. Wśród sygnałów, które pojawiają się nagle, są niedowład kończyny lub kończyn po jednej stronie ciała, opadanie kącika ust (asymetria twarzy), zaburzenia czucia lub drętwienie połowy ciała, nagłe zaburzenia widzenia w jednym lub obu oczach, zaburzenia mowy (trudności w rozumieniu oraz doborze i wypowiadaniu słów), trudności w wykonywaniu prostych czynności, zaburzenia pamięci, zawroty i silne bóle głowy. Jeżeli podejrzewamy u kogoś udar, poprośmy go o trzy rzeczy:1. UŚMIECHNIJ SIĘ – udar może nie pozwolić się uśmiechnąć. Po jednej stronie kącik ust będzie opadał; 2. MÓW – udar może powodować zaburzenia mowy, wówczas występują kłopoty z doborem i wypowiadaniem słów; 3. PODNIEŚ RAMIONA DO GÓRY – udar może powodować nagłe osłabienie kończyn (nogi lub ręki), więc podniesienie ramion będzie niemożliwe lub ograniczone. Jeśli zauważymy jakikolwiek z tych objawów, koniecznie trzeba zadzwoić na pogotowie nr 999 lub numer ratunkowy 112. W przypadku udaru kluczem do skutecznej pomocy jest natychmiastowa reakcja i czas. 

– Jak przebiega leczenie?

– W przypadku udaru krwotocznego jest mało metod skutecznego leczenia. Jednak w przypadku udaru niedokrwiennego istnieje duża szansa na wyleczenie, o ile pacjent szybko trafi do szpitala, czyli w czasie do 4,5 godziny od początku udaru. W szpitalu przeprowadza się szereg badań diagnostycznych (tomografia głowy, badania laboratoryjne), a następnie, jeżeli jest to możliwe, podaje się leki trombolityczne, które rozpuszczają skrzeplinę. Szybka i skuteczna interwencja daje pacjentowi szansę na odzyskanie mowy i siły mięśniowej w porażonych kończynach.

Bezpośrednio po udarze pacjent przebywa w szpitalu na oddziale neurologicznym. Bardzo ważne jest możliwie jak najszybsze rozpoczęcie rehabilitacji chorego, czyli rehabilitacji ruchowej prowadzonej przez fizjoterapeutę oraz rehabilitacji mowy prowadzonej przez logopedę. W trakcie pobytu chorego w szpitalu wskazane jest, aby rodzina uzyskała informację od lekarza o właściwym postępowaniu z pacjentem oraz w jaki sposób pomagać mu w procesie rehabilitacji ruchowej i mowy, aby szybciej powrócił do zdrowia. Ze szpitala chory może trafić na oddział rehabilitacji neurologicznej, gdzie poddany zostaje intensywnej rehabilitacji, zaś po powrocie do domu powinien nadal pozostać pod opieką neurologa oraz korzystać z fachowej pomocy rehabilitantów, oczywiście przy ogromnym wsparciu rodziny.

– Czy udary pojawiają się po raz kolejny?

–Zabezpieczenie przed kolejnym udarem zapewnia przede wszystkim farmakologia. Należy leczyć nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, choroby serca, kontrolować poziom cholesterolu. Bardzo ważna jest zmiana stylu życia – utrzymanie prawidłowej wagi ciała, rzucenie palenia, unikanie alkoholu. Warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach, jak postępować, gdy nagłe objawy mogą wskazywać udar mózgu – sprawdzić czas (pacjent lub członek rodziny), natychmiast powiadomić pogotowie ratunkowe (zgłosić podejrzenie udaru oraz godzinę rozpoczęcia), skompletować dokumentację medyczną, pojechać za chorym do szpitala.

–Dziękuję bardzo za rozmowę
 

Rozmawiał: 
Krzysztof Zaniewski
fot. nadesłane