Uczciliśmy 72. rocznicę wybuchu powstania

1 sierpnia, jak co roku, przy obelisku upamiętniającym żołnierzy Armii Krajowej stawili się harcerze oraz przedstawiciele władz miasta i powiatu.

Delegacje samorządowe pod przewodnictwem starosty Krzysztofa Maćkiewicza oraz burmistrza Leszka Kawskiego złożyły pod kamieniem wiązanki kwiatów. Także młodzież uhonorowała kwiatami pamięć pokolenia „Kolumbów”. Wartę przy obelisku pełnili druhowie i druhny z 60. Wąbrzeskiej Drużyny Starszoharcerskiej „Eventyr”, 66. Wąbrzeskiej Drużyny Wędrowniczej „Tornado”, 70. Drużyny Harcerskiej „Poszukiwacze” z Wąbrzeźna, 73. Drużyny Harcerskiej „Skarbiec” z Książek oraz 61. Książeckiej Drużyny Starszoharcerskiej „Novitas”.

Obelisk przy ul. Górnej został odsłonięty w 1997 roku, poświęcony jest wszystkim żołnierzom AK. Na szczególną uwagę zasługują umieszczone na nim dwa nazwiska osób związanych z naszym miastem, czyli porucznika Zygmunta Koźlikowskiego oraz kapitan Jadwigi Łojewskiej-Stempniewiczowej.

Por. Zygmunt Koźlikowski, pseudonim Ogrodnik, urodził się 5 sierpnia 1913 r. Był  synem ogrodnika z Wąbrzeźna. Pierwszy komendant Związku Walki Zbrojnej AK Inspektorat w Grudziądzu. Już w listopadzie 1939 r. zaczął organizowanie podziemnego wojska w obwodzie Grudziądz, Chełmno i Wąbrzeźno. 6 lutego 1941 został aresztowany przez gestapo w Toruniu, a następnie wywieziony po śledztwie do obozu koncentracyjnego, w którym zmarł  w 1942.

Kpt. Jadwiga Łojewska-Stempniewiczowa, z domu Głowacka, pseudonim Ewa, Teresa. Urodziła się 14 marca 1915 r. w Lidzbarku Welskim w rodzinie ziemiańskiej. Osierocona w wielu 9 lat, wychowywała się w Wąbrzeźnie u swojego stryja ks. dr. Władysława Łęgowskiego. Z zawodu nauczycielka, po ukończeniu kursów instruktorskich WF i PWK (przysposobienie wojskowe kobiet) w Poznaniu i Warszawie podjęła w 1928 pracę jako komendantka powiatowa PWK w Wąbrzeźnie, a od 1931 w Gdyni. Pod koniec sierpnia 1939 zorganizowała, na polecenie gen. Tokarzewskiego, szpital polowy na plebanii w Wąbrzeźnie (czynny do czasu wejścia Niemców do Wąbrzeźna). W czasie okupacji zmuszona do opuszczenia Pomorza, była na liście przeznaczonych do rozstrzelania. Uciekła do Warszawy i zameldowała się u Marii Wittekówny, wówczas szefa WSK (wojskowego szkolenia kobiet) Komendy Głównej ZWZ. Zaangażowała się w pracę konspiracyjną w kontrwywiadzie Komendy Głównej AK. Osiągając bardzo dobre rezultaty, została odznaczona Orderem Virtuti Militari V klasy. Po wojnie zamieszkała w Poznaniu, od 1989 była członkiem ŚZŻAK (Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej), Środowiska „Syrena”. Zmarła 20 maja 1992 r. (informacje biograficzne oprac. na podstawie Biuletynu Informacyjnego ŚZŻAK Okręgu Wielkopolska, nr 3 (30), wrzesień 1997).

Powstanie warszawskie było największą akcją zbrojną podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. 1 sierpnia 1944 roku w stolicy o 17.00 wybiła godzina „W” – rozpoczęło się powstanie. Przeciwko żołnierzom niemieckim w liczbie około 16 tys. stanęło około 50 tys. powstańców. Niestety, zaledwie 5 tys. polskich żołnierzy było dobrze uzbrojonych, Niemcy natomiast dysponowali bronią pancerną, artylerią i lotnictwem. To zaważyło na końcowym wyniku powstania, które zakończyło się po 63 dniach. W czasie walk w Warszawie zginęło ok. 18 tys. powstańców, a 25 tys. zostało rannych. Straty wśród ludności cywilnej były ogromne i wynosiły ok. 180 tys. zabitych.
 

Tekst i fot. (krzan)