Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie

Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie powstał w 2010 roku. Jest dziesiątym i zarazem największym w Polsce. Jego celem jest promowanie relacji między człowiekiem i naturą. Rezerwat biosfery to obszar uznawany przez UNESCO w ramach międzynarodowego programu „Człowiek i Biosfera”.

Na świecie wyznaczono ponad 500 tego typu obiektów. Mają one na celu ochronę różnorodności biologicznej oraz umożliwienie lepszej obserwacji zmian ekologicznych w skali całej planety. Pełnią trzy zasadnicze funkcje: ochronną (ochronę krajobrazu, ekosystemów, gatunków), rozwojową (stwarzają możliwości ekonomicznego i społecznego rozwoju, zrównoważonego kulturowo i ekonomicznie), wspierania logistycznego poprzez edukację ekologiczną, szkolenia, badania i monitoring w odniesieniu do lokalnych, regionalnych, narodowych oraz globalnych zagadnień związanych z ochroną przyrody i zrównoważonym rozwojem. W ramach funkcji rozwojowej podkreślana jest rola człowieka, który koegzystuje z naturą.

Podział na trzy strefy

Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie podzielony jest na trzy strefy: rdzenną, buforową oraz tranzytową. Łączna powierzchnia stref wynosi 319 000 ha. Strefę rdzenną tworzy Park Narodowy „Bory Tucholskie” oraz 25 rezerwatów przyrody (w tym wszystkie znajdujące się na terenie Nadleśnictwa Woziwoda). Obszar ten składa się z najcenniejszych przyrodniczo obiektów całego regionu Borów Tucholskich. Kolejną strefę, tzw. buforową tworzą głównie cztery parki krajobrazowe: Wdzydzki, Zaborski, Wdecki oraz Tucholski. Trzecia strefa – tranzytowa – to obszary 22 gmin województw kujawsko-pomorskiego i pomorskiego.

Ukształtowanie terenu

Bory Tucholskie swą dzisiejszą rzeźbę terenu zawdzięczają epoce lodowcowej, szczególnie ostatniemu zlodowaceniu bałtyckiemu, a zwłaszcza stadiałowi pomorskiemu. Region ten charakteryzuje się niżowym, pojeziernym typem krajobrazu. Obszar jest znacznie zróżnicowany pod względem wysokościowym. W północnej części rekomendowanego rezerwatu biosfery wysokość terenu dochodzi do 200-205 m n.p.m. Środkowa część osiąga wysokość 140-150 m n.p.m. Obszarem o najniższej wysokości (70-90 m n.p.m.) jest południowa część rezerwatu biosfery.

Klimat

Proponowany rezerwat biosfery leży w strefie klimatu umiarkowanego ze słabym wpływem oceanicznych mas powietrza. W polskiej klasyfikacji klimatycznej obszar ten jest określany jako Region Pojezierza Pomorskiego. Duża powierzchnia lasów ma istotny wpływ na klimat regionu. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 6,5 °C w północnej części rezerwatu i 7,0 °C w jego części południowej. Średnia roczna temperatura powietrza najzimniejszego miesiąca (styczeń) wynosi około -3,5 °C. Lipiec jest miesiącem najcieplejszym, ze średnią temperaturą powietrza 16,3 °C na północy i 17,5 °C w południowej części. Opady atmosferyczne zmniejszają się w kierunku z północy na południe (od 660 mm do 560 mm rocznie), z przewagą w półroczu letnim (około 400 i 350 mm). Długość okresu wegetacyjnego wynosi około 200 dni w północnej i około 215 dni w południowej części rekomendowanego rezerwatu biosfery.

Krajobraz

Na obszarze rezerwatu biosfery dominuje krajobraz fluwioglacjalnej równiny napływowej, przeważnie zalesionej. Ten typ krajobrazu występuje na około 80% powierzchni rezerwatu. Charakteryzuje się on eolicznym mikroreliefem o wysokości względnej 4-12 m. Obszar równiny napływowej zbudowany jest z warstw piasków (średnio i grubo ziarnistych) z przewarstwieniami żwiru i części pylastych. Grubość podkładu jest zmienna, ale przeważnie warstwa piasku ma grubość około 10-20 m.

Największą powierzchnię zajmują ekosystemy leśne. Stanowią one bufor warunkujący trwanie licznych tu ekosystemów wodnych i torfowiskowych. Ważną rolę ekologiczną i gospodarczą w funkcjonowaniu rezerwatu odgrywają ekosystemy łąkowe oraz zbiorowiska murawowe na rozwiewanych wydmach. W obrębie tych pięciu typów siedlisk występują ekosystemy i zbiorowiska roślinne wymieniane w rozporządzeniach Ministerstwa Środowiska RP oraz na listach programów Natura 2000 i Corine jako obiekty wymagające szczególnej ochrony.

Pobliskie miasta

Miasta w całości leżące na terenie projektowanego rezerwatu biosfery: Brusy (siedziba władz gminy, około 4 600 mieszkańców, miasto położone w strefie tranzytowej pomiędzy dwoma parkami krajobrazowymi tworzącymi strefę buforową. Odległość miasta od granicy Zaborskiego Parku Krajobrazowego wynosi około 9 km, a od granicy Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego 12 km; Czersk (centrum administracyjne gminy, liczba mieszkańców 9 200, miasto położone jest w obrębie strefy tranzytowej).

Miasto częściowo leżące na terenie projektowanego rezerwatu biosfery: Tuchola (miasto powiatowe, około 14 400 mieszkańców, położone częściowo w strefie tranzytowej).

Unikalne łąki i jeziora

Od lat osiemdziesiątych XX w. nastąpił zwrot w wykorzystywaniu zasobów regionu na zgodny z zasadami ekorozwoju. Mimo postępującej urbanizacji i uprzemysłowienia, głównie dzięki buforowej roli dużego kompleksu leśnego, na obszarze rekomendowanego rezerwatu biosfery zachowało się wiele unikalnych i naturalnych jezior, łąk i torfowisk. Wprowadzone po 1980 roku w leśnictwie nowe proekologiczne technologie spowodowały, że bardziej naturalnego charakteru nabrały również zbiorowiska leśne.

Obecnie lesistość całego regionu Borów Tucholskich wynosi około 50%. Lasy utrzymały się na siedliskach o glebie piaszczystej, ubogiej, nie nadającej się do uprawy rolnej. Są to drzewostany sosnowe pochodzące z nasadzeń, znajdujące się głównie w średnich klasach wieku 40-80 lat. Drzewostany powyżej 100-letnie należą do rzadkości. Również nieliczne są powierzchnie liściastych starodrzewi, objęte ochroną jako rezerwaty. Są one świadkami naturalnego składu gatunkowego dawnych puszcz tucholskich.

(artykuł sponsorowany)