Pszczoły pracują na nas wszystkich

W piątek 20 maja obchodzony jest Światowy Dzień Pszczół. Święto to ustanowiła Organizacja Narodów Zjednoczonych, a ma ono podkreślić znaczenie pszczół w naszym życiu. To także dobra okazja, by przybliżyć naszym Czytelnikom rolę tych pożytecznych owadów.

Na całym świecie do grupy pszczół należy ponad 20 000 gatunków owadów. Krewni najlepiej nam znanej pszczoły miodnej żyją w Azji, Ameryce Północnej i Południowej, Afryce Północnej i w Europie, czyli niemal na całym globie. Polskę zamieszkuje około 470 gatunków pszczół. Tylko jedna z nich, pszczoła miodna, daje miód i pozostaje pod opieką pszczelarzy. Wśród pozostałych gatunków, tzw. pszczół dziko żyjących, znajdziemy gatunki żyjące samotnie jak i społecznie. Nie mają one jednak swoich opiekunów, dlatego tak ważne jest, aby podejmować działania służące ich ochronie.

„Zarabiają” miliardy złotych

Warto wiedzieć, że pszczoły zapylają aż 77 proc. gatunków roślin, z których są wytwarzane produkty spożywcze roślinnego pochodzenia. Z Programu Środowiskowego ONZ (UNEP, United Nations Environment Programme) wynika, że 84 proc. z 264 gatunków roślin uprawianych w Europie wymaga zapylania przez owady, głównie pszczoły. Mało tego, wyłącznie te ostatnie zapylają 90 proc. roślin nieuprawnych. Szacuje się, że w Polsce praca pszczół jest warta ponad 4 mld zł rocznie, pozyskiwanie miodu to tylko część ich działalności, gdyż zapylającą też krzewy i drzewa.

Zapylają rośliny

Pszczoły w przyrodzie pełnią kluczową rolę. Zapylanie przynosi korzyść w postaci jedzenia nie tylko ludziom. Owoce jarzębiny, głogu, jeżyn, malin, jagód i innych roślin, którymi żywią się dzikie ssaki i ptaki, powstają dzięki zapyleniu przez pszczoły. Ale to nie tylko jedzenie, drzewa rozwijają się również dzięki pszczołom, a z ich dziupli korzysta cały szereg zwierząt – takie jak dudki, sowy pójdźki, różne gatunki chrząszczy czy małe ssaki – orzesznice.

Aby doszło do zapylenia, rośliny muszą wymienić się pyłkiem. Zdolność przemieszczania się roślin jest ograniczona, dlatego nauczyły się one wykorzystywać m.in. wiatr, wodę czy zwierzęta do przenoszenia ziaren pyłku między sobą. Ale jak nakłonić owada do takiej współpracy? Odpowiedź jest prosta – dać coś w zamian. W ten sposób doszło do współpracy między roślinami a owadami, w której pszczoły pożywiając się nektarem na kwiatach, przenoszą między nimi pyłek, umożliwiając zapylenie roślin prowadzące do zapłodnienia i powstania owocu.

Najpopularniejsze gatunki

Pszczoły miodne żyją w społeczeństwie, tzw. rodzinie pszczelej składającej się z matki (królowej), bezpłodnych robotnic oraz trutni (samców). Rodzina pszczela to wielki organizm, który spajają silne zależności pomiędzy mieszkańcami ula. Matka pszczela zapewnia ciągłość rodziny pszczelej poprzez składanie jaj, w ciągu jednego roku może ich złożyć ponad 200 000. Jak przystało na królową, nie wykonuje w ulu żadnych prac, natomiast za pomocą feromonów reguluje życie rodziny pszczelej. To jedyna mieszkanka ula, która długo żyje – nawet 4-5 lat.

Robotnice to najliczniejsza grupa pszczół w ulu, latem może ich być nawet kilkadziesiąt tysięcy w jednej rodzinie! To one odpowiadają za utrzymanie rodziny pszczelej przynosząc do ula pokarm – pyłek i nektar, a także wodę. Robotnice pełnią różne role w rodzinie, między innymi porządkowe, karmicielek larw, strażniczek, aż wreszcie zbieraczek pyłku i nektaru. To im zawdzięczamy produkty pszczele takie jak różne odmiany miodów, pyłek, pierzgę, czy wosk. Trutnie są często postrzegane jako mało pożyteczni mieszkańcy ula, ale ich rola jest bardzo ważna. Głównym zadaniem trutni jest zapłodnienie matki, dzięki czemu będzie ona mogła składać jaja. Na zimę trutnie są wypędzane z ula przez robotnice.

W Polsce popularne są też osy, trzmiele i szerszenie (więcej informacji na infografice).

„Pszczoły wracają do lasu”

W ramach projektu „Pszczoły wracają do lasu” Lasy Państwowe prowadzą wiele działań na rzecz pszczół. Lasy Państwowe zachęcały pszczelarzy do reaktywacji bartnictwa na terenach lasów, były organizowane m.in. konferencje i spotkania z bartnikami. Barcie przeważnie wykonywano w kłodach sosnowych i zawieszono w miejscach najbardziej sprzyjających zasiedleniu przez pszczoły.

Jak leśnicy na co dzień pomagają pszczołom

Leśnicy robią wszystko, by pomóc pszczołom wrócić do lasów. Wspomniane wyżej kłody bartne, a także sadzenie roślin miododajnych poprawia bazę pokarmową dla naszych małych przyjaciół. Jeśli pszczoły wrócą do lasów, zwiększy się plonowanie roślin, a co za tym idzie ilość pokarmu dla zwierząt. To z kolei dobrze wpłynie na równowagę ekosystemu.

Pracownicy Nadleśnictwa Toruń zakładają także na jego terenie łąki kwietne, co wzbogaca bazę pożytkową dla pszczół o rośliny nektarodajne. I tak w naszych lasach pojawiają się m.in. pszczelnik mołdawski, facelia błękitna, czy koniczyny i inne nasiona gatunków nektarodajnych. Kolejne ciekawe rozwiązanie to remizy dla pszczół, które mają być miejscami większego napływu owadów zapylających. W takich miejscach również sadzone są rośliny miododajne, w tym np. dzikie owoce jak wiśnie, czereśnie czy jabłka.

Powyższe działania mają sprawić, że lasy na nowo staną się miejscem hodowli pszczół. Program „Pszczoły wracają do lasu” jest także elementem kampanii „Zdrowa żywność z polskich lasów”.

(artykuł sponsorowany)