Przyrodę trzeba chronić

Z dobrodziejstw przyrody korzystamy wszyscy, ale bardzo ważna jest jej ochrona. Wiele lat niekorzystnej działalności człowieka spowodowało, że konieczne stały się konkretne działania i regulacje.

Najważniejszą formą ochrony przyrody w Polsce są parki narodowe, nadzorowane bezpośrednio przez Ministerstwo Środowiska. Były one powoływane na terenach, na których wcześniej gospodarowali leśnicy z Lasów Państwowych. Nierzadko byli inicjatorami powstawania parków narodowych. Dzięki ich pracy przyroda może być teraz chroniona w parkach w szczególny sposób.

W Polsce formy ochrony przyrody zostały określone w Ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku. Ochrona przyrody to zespół idei, środków i działań, które zmierzają do zachowania (a w razie potrzeby także odtworzenia) obiektów przyrody w postaci pierwotnej lub mało zmienionej we wszystkich formach różnorodności, łącznie z warunkami i procesami decydującymi o jej trwałości. Dlatego tworzy się różne formy ochrony, które mają temu służyć. Polega ona na racjonalnym gospodarowaniu zasobami przyrody, aktywnym i racjonalnym kształtowaniu środowiska oraz podejmowaniu działań zapobiegających degradacji środowiska.

Formy ochrony przyrody

Ustawa o ochronie przyrody wyróżnia następujące jej formy: parki narodowe; rezerwaty przyrody; parki krajobrazowe; obszary chronionego krajobrazu; obszary Natura 2000; pomniki przyrody; stanowiska dokumentacyjne; użytki ekologiczne; zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Tworzenie i funkcjonowanie form ochrony przyrody jest ważnym elementem realizacji celów ochrony przyrody w Polsce. Formy ochrony przyrody funkcjonują w oparciu o podstawy naukowe i wieloletnią praktykę krajowej ochrony przyrody. Każda z form spełnia inną rolę w polskim systemie ochrony przyrody i służy innym celom, dlatego charakteryzuje się odmiennym reżimem ochronnym oraz zakresem ograniczeń w użytkowaniu.

W Polsce mamy 23 parki narodowe, 1501 rezerwatów przyrody, 123 parki krajobrazowe, 407 obszarów chronionego krajobrazu, prawie tysiąc obszarów Natura 2000, ponad 31 tysięcy pomników przyrody, 178 stanowisk dokumentacyjnych, blisko 8 tysięcy użytków ekologicznych, 263 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i prawie 2 tysięcy chronionych gatunków roślin, grzybów i zwierząt.

Ochrona przyrody w Lasach Państwowych

Rezerwaty – wydzielone obszary o szczególnych wartościach przyrodniczych, zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Spośród 1501 rezerwatów w Polsce, większość to rezerwaty (1285) zlokalizowana jest na gruntach w zarządzie PGL LP. Łącznie zajmują one powierzchnie 123,5 tys. ha, natomiast powierzchnia leśna w rezerwatach wynosi niemal 106 tys. ha.

Pomniki przyrody – zwykle pojedyncze okazy przyrody ożywionej bądź nieożywionej. Najczęściej występującymi w lasach pomnikami przyrody są najstarsze i największe drzewa. W 2019 r. na gruntach w zarządzie LP było 11 314 pomników przyrody, z czego 9 tys. stanowiły pojedyncze drzewa, a 1380 grupy drzew.

Parki krajobrazowe tworzy się na terenach o wyjątkowych walorach przyrodniczych i estetyczno-krajobrazowych. Mamy ich w Polsce 123, łącznie zajmują 2,6 mln ha, z czego ponad 1,3 mln ha to grunty w zarządzie PGL LP.

Strefy ochronne zostały utworzone w celu ochrony ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową lub ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową. W Lasach Państwowych utworzono 3893 stref ochronnych wokół chronionych gatunków, o łącznym areale wynoszącym 154 938 ha, z czego ponad 22 proc. stanowi powierzchnia ochrony całorocznej. Strefy utworzono w celu ochrony ostoi ptaków (3344), ssaków (6), gadów (113), owadów (22), roślin (5), porostów (402) i innych (1).

Użytki ekologiczne to zwykle obiekty o niewielkiej powierzchni – małe oczka wodne, śródpolne kępy drzew i krzewów, torfowiska, bagna i wydmy. To pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Obecnie na gruntach w zarządzie PGL LP znajduje się ponad 8 tys. o powierzchni ponad 29,5 tys. ha.

Ochrona gatunkowa dotyczy najcenniejszych, unikatowych i rzadkich przedstawicieli flory i fauny. W Polsce ochroną ścisłą objętych jest 715 gatunków roślin, 322 gatunków grzybów i porostów oraz 799 gatunków zwierząt. Około 65 proc. gatunków dzikiej flory i fauny Polski to gatunki leśne.

Lasy Państwowe podejmują również własne inicjatywy ochronne. Pomagają wybranym gatunkom zwierząt i roślin zasiedlić miejsca, gdzie gatunki te wyginęły (reintrodukcje) lub gdzie są zagrożone wyginięciem (restytucje). Dotyczy to np. drzew i krzewów - cisa, sudeckich jodeł, jarzębu brekinii, oraz ptaków - cietrzewia, głuszca. Na gruntach w zarządzie PGL LP i pod opieką leśników bytuje ¾ polskiej populacji żubrów.

Parki narodowe

Obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha. Celem tworzenia parków narodowych jest nie tylko zachowanie różnorodności biologicznej, przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych na obszarze objętym ich granicami, ale także odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów. Na ich terenie dopuszczna jest działalność człowieka, ale tylko taka, która wspiera ochronę przyrody.

Obszary chronionego krajobrazu

Obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach oraz wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Obszary chronionego krajobrazu, w przeciwieństwie do parków krajobrazowych, nie posiadają własnego zarządu, ani planu ochrony określającego zakres działań. Obszary te obejmują w przeważającej części tereny użytkowane gospodarczo, przy uwzględnieniu zakazów określonych w akcie ustanawiającym. Stanowią jednocześnie ważne obszary migracji organizmów żywych (w szczególności zwierząt). Podobnie jak parki krajobrazowe powoływane są w drodze uchwały sejmiku województwa.

Obszary Natura 2000

Najmłodsza z form ochrony przyrody wprowadzona w 2004 r. w Polsce jako jeden z obowiązków związanych z przystąpieniem do Unii Europejskiej. Obszary te powstają we wszystkich państwach członkowskich tworząc Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000. Celem jest objęcie ochroną około 200 najcenniejszych i zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz ponad tysiąca rzadkich i zagrożonych gatunków. Unikalność tej formy ochrony przyrody polega na tym, że kraje członkowskie tworzą sieć na podstawie jednakowych założeń określonych w prawie oraz wytycznych Unii Europejskiej, zarządzają nią przy zastosowaniu podobnych instrumentów, wspólnie troszczą się o odpowiednie środki finansowe i jej promocję.

Stanowiska dokumentacyjne

Są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych. To także jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

To fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Tymi formami przyrody obejmowane są zarówno obszary niewielkie (np. pozostałości parków i założeń przypałacowych), jak i rozległe tereny zróżnicowane pod względem krajobrazowym i przyrodniczym (np. fragmenty dolin rzecznych). Te formy ochrony przyrody znajdują się w kompetencji samorządu gminnego.

Lasy dla ludzi

Lasy Państwowe z nielicznymi wyjątkami służącymi ich ochronie są publiczne i otwarte dla społeczeństwa. Nadleśnictwa RDLP w Toruniu poszerzają ofertę turystyczną i wypoczynkową. Co bardzo ważne leśnicy zajmują się regulowaniem ruchu turystycznego w lasach, dlatego wyznaczane są sieci dróg, także te pozwalające na ruch pojazdów silnikowych. Chodzi o to, by stworzyć możliwość dotarcia do lasu i poruszania się po nim, bez ingerencji w przyrodę. Na terenie toruńskiej regionalnej dyrekcji przygotowanych jest 440 miejsc postojowych oraz 8 parkingów leśnych. W lasach naszego województwa mamy 1300 km szlaków pieszych, setki km tras rowerowych, ścieżek spacerowych, miejsc biwakowania czy pól kempingowych. Punkty wyposażone są w wiaty, ławki, kosze na śmieci. Są też specjalne miejsca, w których można bezpiecznie rozpalić ogień. To wszystko powoduje, że oferta turystyczna Lasów Państwowych w regionie jest naprawdę szeroka. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie www.czaswlas.pl.

Odwdzięczyć się lasom

Nasze województwo w skali kraju posiada niską lesistość, dlatego rola lasów w ochronie gleb i wód oraz kształtowaniu klimatu i krajobrazu jest bardzo ważna. Wiemy, że drzewa łagodzą klimat i co szczególnie ważne pochłaniają dwutlenek węgla. W procesie fotosyntezy uwalniają tlen. Im więcej lasów oraz drzew liściastych, tym te możliwości jeszcze wzrastają. Lasy osłaniają glebę przed erozją, chronią wody głębinowe, rzeki i jeziora oraz przeciwdziałają powodziom. Wreszcie lasy zapewniają nam pracę i wypoczynek. Pomagają chronić nasze zdrowie, zarówno fizyczne jak i psychiczne. Mają swoją rolę w historii, były niejednokrotnie ostoją ruchu oporu walczącego z najeźdźcami. Obecnie gwarantują cenny surowiec, jakim jest drewno oraz miejsce do ćwiczeń dla wojska, jak np. poligon artyleryjski pod Toruniem.

To wszystko sprawia, że rola lasów jak i całej przyrody jest nie do przecenienia. Dlatego chrońmy ją wszyscy, bo to zaczyna się już od nas samych i najprostszych działań, np. podczas pobytu w lesie.

(artykuł sponsorowany)